Το μοντέλο μάθησης της Αντίστροφης Τάξης (inverted classroom)

Το κύριο μοντέλο διδασκαλίας, που χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα, είναι το παραδοσιακό· βασίζεται κυρίως στον εκπαιδευτή-εκπαιδευτικό, ο οποίος τροφοδοτεί καταιγιστικά με γνώσεις και πληροφορίες τους παθητικούς εκπαιδευόμενους-μαθητές. Ο πεπερασμένος αριθμός συναντήσεων για κάθε μάθημα δημιουργεί σύγχυση μεταξύ των δραστηριοτήτων που θέλει να εκτελέσει ο εκπαιδευτής, ώστε να καλύψει  ο,τι ορίζει  το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών.

Τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται μια στροφή στη διδασκαλία. Το παραδοσιακό μοντέλο περιορίζεται σιγά- σιγά και την θέση του παίρνουν μοντέλα μάθησης που έχουν επίκεντρο τον εκπαιδευόμενο (μαθητοκεντρικά μοντέλα μάθησης), όπως η συνεργατική και η εξ’ αποστάσεως μάθηση. Μέρος αυτών αποτελεί και η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΑΞΗ. Στο περιβάλλον μάθησης της αντίστροφης τάξης, η τυπική ώρα διδασκαλίας αντικαθιστάται με εργαστήρια και  δημιουργικές δραστηριότητες, ενώ έξω από την τάξη γίνεται η μελέτη και η κατανόηση του γνωστικού αντικειμένου με τη χρήση κυρίως τεχνολογικών μέσων, όπως βίντεο, εφαρμογές εικονικών κόσμων και εικόνες. Οι μαθησιακές δραστηριότητες γίνονται μέσα στη τάξη με την παρουσία του εκπαιδευτή.

Βασικές αρχές του συγκεκριμένου μοντέλου:

1. να κάνεις είναι πιο σημαντικό από το να γνωρίζεις:  η δραστηριότητα της συσσώρευσης γνώσης φαίνεται λιγότερο σημαντική, από το να αποκτήσεις δεξιότητες που επιτρέπουν να ασχοληθείς με πολύπλοκες και διφορούμενες πληροφορίες.
   
   
2. η μάθηση μοιάζει περισσότερο με Nintendo παρά λογική- η δίκη και η νοοτροπία του λάθους που προέρχεται από την εμπειρία που έχει η γενιά της χιλιετίας από τα βιντεοπαιχνίδια είναι πολύ πιο διαδεδομένη από ότι σε προηγούμενες γενιές (Gannod, G. C., Burge, J.E. & Helmich, M.T. 2007:779).

Χαρακτηριστικά της  αντίστροφης τάξης:

• είναι προσαρμοσμένη: η χρήση του podcasting επιτρέπει στον εκπαιδευόμενο να εστιάσει στο παθητικό περιεχόμενο όσο χρειάζεται και όταν χρειάζεται. Οι χειρονακτικές δραστηριότητες μάθησης διευκολύνουν την προσαρμοσμένη διδασκαλία επιτρέποντας στον εκπαιδευτή να είναι περισσότερο εμπλεκόμενος  στην ενεργητική μάθηση των εκπαιδευόμενων.

• παρέχει άμεση ανατροφοδότηση: οι δραστηριότητες μέσα στη τάξη κατά τη διάρκεια των διδακτικών ωρών επιτρέπουν στον εκπαιδευτή να παρέχει άμεση ανατροφοδότηση σε πιο τακτική βάση.

• είναι εποικοδομητική: ο συνδυασμός της χρήσης της διάλεξης, screencasts βίντεο blogs, και άλλων συμπληρωματικών βίντεο, μαζί με την χειρονακτική εμπειρία εκθέτει τους εκπαιδευόμενους σε ένα εποικοδομητικό περιβάλλον γεμάτο με ενεργή ανακάλυψη.

• παρέχει κίνητρα: οι επίμονες δραστηριότητες επιτρέπουν στους εκπαιδευτικούς να παρατηρήσουν τον σκοπό των μαθησιακών αποτελεσμάτων.
  
  
• είναι διαρκής: η αντίστροφη τάξη παρέχει μια ευκαιρία για την ενίσχυση των περιεχομένων. Η ενίσχυση και η χειρονακτική εφαρμογή βοηθά τους εκπαιδευόμενους  να χρησιμοποιήσουν τη γνώση μακροπρόθεσμα.

Η αντίστροφη τάξη βασίζεται στην ανακαλυπτική μάθηση, με την οποία ασχολήθηκε ο Bruner. Βασική αρχή της μάθησης είναι ότι οι μαθητές ανακαλύπτουν αρχές ή αναπτύσσουν δεξιότητες μέσω του πειραματισμού και της πρακτικής. Ο εκπαιδευόμενος, προκειμένου να κατανοεί τις πληροφορίες και να αναπτύσσεται γνωστικά, οικοδομεί:

• έμπρακτες αναπαραστάσεις, που σχετίζονται με την εκτέλεση δράσεων (μικρές ηλικίες).
• εικονικές αναπαραστάσεις, αντιστοιχούν σε δομές χώρου και είναι ανεξάρτητες της δράσης. Αποτελούν εσωτερικές νοητικές εικόνες.
• συμβολικές αναπαραστάσεις, είναι οι αναπαραστάσεις σχέσεων με αφηρημένα σύμβολα και η  δυνατότητα διαφόρων συσχετισμών και διατύπωσης θεωριών.

Σύμφωνα με τον Bruner ο μαθητής πρέπει να έρχεται αντιμέτωπος με προβληματικές καταστάσεις, το αναλυτικό πρόγραμμα να οργανώνεται σε σπειροειδή μορφή και ο δάσκαλος να έχει ρόλο εμψυχωτή, συντονιστή και καθοδηγητή στη διαδικασία της μάθηση (e-mathisi 2011).

Η αντίστροφη τάξη είναι ένα περιβάλλον μάθησης που συνδυάζει τη χρήση της τεχνολογίας με τις χειρονακτικές δραστηριότητες, έτσι η τυπική ώρα μάθησης αντικαθίσταται  με εργαστήρια και δημιουργικές δραστηριότητες, κάνοντας το γνωστικό αντικείμενο πιο ενδιαφέρον, ο μαθητής αναζητά και κατακτά τη γνώση μόνος του. Αποκτά κριτική σκέψη, καθώς από το υλικό, που έχει να μελετήσει μόνος του στο σπίτι, μπαίνει στη διαδικασία να το κατανοήσει, να το ομαδοποιήσει και να το αξιολογήσει. Ο ίδιος ο μαθητής με την βοήθεια των ερωτήσεων εμπέδωσης, που παρέχει ο εκπαιδευτικός, είναι σε θέση να συνειδητοποιήσει κατά πόσο αφομοίωσε τις πληροφορίες και αν νοιώθει κάποια αδυναμία- έλλειψη να την συμπληρώσει και να την τελειοποιήσει, μαθαίνοντας με τον δικό του τρόπο και ρυθμό.

 Οι δραστηριότητες μπορούν να είναι είτε ατομικές είτε ομαδικές. Οι ατομικές, εκτελούνται κυρίως εκτός τάξεως, έχουν σκοπό την ενεργοποίηση των μαθητών ,την  πρόσληψη  και να αφομοίωση της γνώσης. Οι ομαδικές δραστηριότητες είναι κυρίως βιωματικές και εμπειρικές, από τις οποίες οι ίδιοι οι μαθητές εξάγουν συμπεράσματα. Μέσα από την επίλυση προβλημάτων και πειραμάτων, αξιοποιούν τα οικεία σε αυτούς υλικά και γεγονότα από τη πραγματική ζωή, με απώτερο σκοπό την κατάκτηση της γνώσης. Με τις ενέργειες αυτές οι μαθητές  αναπτύσσουν όχι μόνο τις γνωστικές ικανότητες αλλά και τις γλωσσικές κριτικές και επικοινωνιακές. Σύμφωνα με την ταξινομία του Bloom, οι δραστηριότητες θα πρέπει να είναι κατάλληλα επιλεγμένες από τον εκπαιδευτικό για να καλύπτουν  όλα τα επίπεδα του γνωστικού τομέα. Τα επίπεδα  αυτά είναι τα ακόλουθα:

• Μάθηση 
• Κατανόηση 
• Εφαρμογή 
• Ανάλυση 
• Σύνθεση 
• Αξιολόγηση 

Αν τυχόν, οι δραστηριότητες που φτιάξει ο εκπαιδευτικός, καλύπτουν μόνο ορισμένα από τα παραπάνω επίπεδα, τότε, μιλάμε για το παραδοσιακό μοντέλο μάθησης, μόνο που οι μαθητές αντί να διδάσκονται το μάθημα στη τάξη, το διαβάζουν απλά σπίτι.

Ο εκπαιδευτής καλείται να δημιουργήσει ένα υλικό που θα περιλαμβάνει και τις εργασίες που θα γίνουν εντός τάξης αλλά και το υλικό που θα μελετήσουν στο σπίτι οι μαθητές. Χρειάζεται να δαπανήσει μεγάλο χρονικό διάστημα κατά την διάρκεια της προετοιμασίας των ενοτήτων και των ασκήσεων έτσι ώστε να δημιουργήσει ένα υλικό που θα είναι κατανοητό. Δυστυχώς , η επιτυχία του νέου μοντέλου διδασκαλίας δεν στηρίζεται αποκλειστικά και μόνο από την ικανότητά του εκπαιδευτικού να επηρεάζει τη μάθηση αλλά και από τις γύρω συντεταγμένες, όπως το θέμα και το γνωστικό αντικείμενο στο οποίο αναφέρεται, την ηλικία και την φάση διδασκαλίας στην οποία ενδείκνυται (Papadopoulos, C., Santiago-Román, A., & Portela, G. 2010).

Φωτεινή Ανδρ.

Βιβλιογραφία Άρθρου:

• Ξωχέλλη, Π. (2013). Λεξικό της Παιδαγωγικής. Αθήνα: Αδελφών Κυριακίδη.
• Σοφός, A. &  Kron, F.W. (2010).  Αποδοτική Διδασκαλία με τη χρήση Μέσων. Αθήνα: Γρηγόρης.
• e-mathisi (2011). Ανακαλυπτική Μάθηση (Bruner).
• Gannod, G. C., Burge, J.E. & Helmich, M.T. (2007).  Using the Inverted Classroom to Teach Software Engieering .Oxford, Ohio: School of Engineering and Applied Science. 
• Hamdan, Ν. McKnight, P. McKnight, K & Arfstrom, M. K. (2013) The Flipped learning model: A white paper based on  the literature review titled A Review of flipped learning. Flipped Learning Network.
• Papadopoulos, C., Santiago-Román, A., & Portela, G. (2010). Developing and implementing an inverted classroom for Engineering Statics. Paper resented at the annual meeting of the 40th ASEE/IEEE Frontiers in Education Conference, Washington, D.C. Retrieved from http://fie-conference.org/fie2010.