Nellie Bly: η ατρόμητη δημοσιογράφος που κλείστηκε από μόνη της στο ψυχιατρείο και έκανε το γύρο του κόσμου σε 72 ημέρες!

"Nellie Bly, η ατρόμητη δημοσιογράφος που κλείστηκε από μόνη της στο ψυχιατρείο για να φέρει στο φως της δημοσιότητας τις κακουχίες που περνούσαν ως τότε οι έγκλειστοι. Έκανε το γύρο του κόσμου σε 72 μέρες και έγινε τόσο διάσημη που την έκαναν μέχρι και γραμματόσημο."

Η πρώτη επαφή με τη δημοσιογραφία.

Η Elisabeth Cochran Seaman, πιο γνωστή ως Nellie Bly, γεννήθηκε στις 5 του Μάη, το 1864 στην Pennsylvania των Ηνωμένων Πολιτειών. Η καριέρα της στη δημοσιογραφία άρχισε ομολογουμένως πολύ περίεργα το 1885, στη γενέτειρα της, το Pittsburgh. Αφορμή ήταν ένα άρθρο μιας τοπικής εφημερίδας, της Pittsburgh Dispatch με τίτλο: «Σε τι χρησιμεύουν τα κορίτσια», το οποίο εν ολίγοις κατέληγε στο ότι δε χρησιμεύουν σε τίποτα σπουδαίο. Η Elisabeth αποφάσισε να στείλει μια αποστολή παραπόνου στον αρχισυντάκτη της εφημερίδας. O αρχισυντάκτης ενθουσιάστηκε τόσο πολύ με το λόγο και τα επιχειρήματά της που της έκανε αμέσως πρόταση πρόσληψης στην εφημερίδα του. Τότε άρχισε να χρησιμοποιεί το ψευδώνυμο Nellie Bly (όνομα από ένα τραγούδι εκείνης της εποχής) για τα ρεπορτάζ της.

Τα πρώτα της ρεπορτάζ είχαν να κάνουν με την καθημερινή ζωή, τις συνθήκες εργασίας των γυναικών στο Pittsburgh και άλλα παρόμοια θέματα και έτσι έγινε η δημοσιογράφος της αντικειμενικότητας και της επικαιρότητας. Το 1886 ταξίδεψε στο Μεξικό, όπου έκανε ρεπορτάζ για τις συνθήκες ζωής των απόρων. Τότε η συντριπτική πλειοψηφία των Μεξικανών ζούσε κάτω από το όριο της φτώχειας. Τα επικριτικά άρθρα της ενόχλησαν την κυβέρνηση της χώρας και η Nellie εκδιώχθηκε από το Μεξικό. Δημοσίευσε παρόλα αυτά κάποια άρθρα αργότερα στη στήλη της με τίτλο: «Έξι μήνες στο Μεξικό».

Η δουλειά στη Νέα Υόρκη και η αποστολή της.

Το 1887, η Nellie έφυγε από το Pittsburgh και εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη, όπου και εργάστηκε στην εφημερίδα New York World του Joseph Pulitzer. Μετά από τέσσερις μήνες εργασίας, συμφώνησε με τους συντάκτες της εφημερίδας να βγάλει εις πέρας μια δύσκολη αποστολή. Να κλειστεί σε κάποιο συγκεκριμένο άσυλο και να διερευνήσει φαινόμενα βίας, παραμέλησης και κακουχιών των εγκλείστων. Το άσυλο που αποφασίστηκε να πάει ήταν το Women’s Lunatic Asylum στο νησί Blackwell της Νέας Υόρκης.

Μετά από μία νύχτα προπόνησης μπροστά στον καθρέφτη της, προφασίστηκε ότι είχε χάσει τα λογικά της σε ένα οικοτροφείο. Αρνιόταν να πάει στο κρεβάτι της να κοιμηθεί λέγοντας στο προσωπικό που δούλευε εκεί ότι τους φοβόταν. Ήταν φυσικό να πιστέψουν ότι η γυναίκα είχε παράνοια και το επόμενο πρωί συνελήφθη από την αστυνομία. Περνώντας από δίκη, ισχυρίστηκε ότι έχει αμνησία και δε θυμόταν τίποτα. Ο δικαστής αποφάσισε ότι είχε πάρει ναρκωτικές ουσίες και είχε παρανοήσει.

Μετά από λίγες μέρες εξετάστηκε από διάφορους γιατρούς και διαγνώστηκε η παράνοια της. Μάλιστα ένας από αυτούς υποστήριξε ότι ήταν υπόθεση δίχως ελπίδες και ότι έπρεπε να πάει κάπου να της παράσχουν φροντίδα. Η υπόθεσή της έγινε γνωστή σε όλη την πόλη και μονοπώλησε σχεδόν όλα τα εξώφυλλα των τοπικών εφημερίδων προσπαθώντας να δώσουν απάντηση στην ερώτηση του «Ποια είναι αυτή η όμορφη τρελή;». Το άσυλο λοιπόν στο νησί της Νέας Υόρκης ήταν μονόδρομος γι’ αυτή.

Μέσα στο άσυλο.

Όταν κλείστηκε στο άσυλο, η Nellie ήρθε αντιμέτωπη με πολύ δύσκολες συνθήκες και τις γνώρισε από πρώτο χέρι. Το φαγητό συνίστατο από ζωμό θαλασσινών, αλλοιωμένο βόειο κρέας, ψωμί που ήταν λίγο πολύ ένα ξερό φύλλο ζύμης και βρώμικο νερό που σίγουρα δεν ήταν πόσιμο. Οι πιο επικίνδυνες ασθενείς ήταν δεμένες με σχοινιά σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους και όλες οι υπόλοιπες περνούσαν μεγάλο μέρος της ημέρας τους σε σκληρά παγκάκια με ελάχιστη προστασία από το κρύο. Σε όλη την τραπεζαρία υπήρχαν σκουπίδια και ακαθαρσίες και είχαν εμφανιστεί αρουραίοι σε ολόκληρη την κλινική. Το μπάνιο των ασθενών γινόταν με έναν κουβά κρύου νερού που απλά τον άδειαζαν πάνω στα κεφάλια των ασθενών και τις άφηναν να στεγνώσουν στο κρύο. Το χειρότερο όλων όμως, ήταν η συμπεριφορά των νοσηλευτριών προς τις ασθενείς που ήταν καταχρηστική και πολύ ενοχλητική, απειλώντας τις ότι αν φώναζαν ή αντιμιλούσαν για κάτι θα τις χτυπούσαν. Η Nellie ανέφερε χαρακτηριστικά ότι όχι μόνο οι συνθήκες ήταν άθλιες, αλλά πολλές από τις ασθενείς ήταν υγιέστατες. Σε μία καταγραφή της στο βιβλίο που έγραψε αναφέρει χαρακτηριστικά:

«Ποιο βασανιστήριο θα μπορούσε να είναι χειρότερο από αυτού του είδους τη φροντίδα; Θεωρητικά εδώ είναι ένα μέρος που αυτές οι γυναίκες ήρθαν για να θεραπευτούν. Θα ήθελα οι ειδικοί γιατροί που με έστειλαν εδώ να πάρουν μια υγιή γυναίκα, να τη στείλουν εδώ, να τη βάλουν να κάθεται σε αυτούς τους πάγκους από τις 6 π.μ μέχρι τις 8 μ.μ, να μην της επιτρέπουν να μιλάει και να μετακινείται όλο αυτό το χρονικό διάστημα, χωρίς να διαβάζει κάτι, χωρίς να μαθαίνει τι γίνεται στον έξω κόσμο, να της δίνουν απαράδεκτης ποιότητας φαγητό και να της συμπεριφέρονται με το χείριστο τρόπο να δουν πόσο καιρό θα της πάρει να τρελαθεί. Σε δυο μήνες θα την καθιστούσαν σωματικά και διανοητικά ράκος. 

Tα δόντια μου είχαν χαλάσει και τα χείλη μου έγιναν μπλε από το κρύο. Ξαφνικά ένιωσα έναν κουβά κρύου νερού να αδειάζει πάνω στο κεφάλι μου, στα μάτια, τη μύτη και το στόμα μου.»

Ύστερα από εντολή της εφημερίδας του Pulitzer η κλινική ελευθέρωσε την Bly. Το συγκλονιστικό ρεπορτάζ της έγινε γνωστό μέσω του βιβλίου της «10 days in a Madhouse», με το οποίο απέκτησε μεγάλη φήμη όχι μόνο στη Νέα Υόρκη αλλά σε όλη τη χώρα. Ενώ κάποιοι γιατροί με το προσωπικό τους προσπαθούσαν να εξηγήσουν πως ξεγέλασε τόσους πολλούς ειδικούς για να μπει στο άσυλο, μια επιτροπή άρχισε να ερευνά τις συνθήκες των εγκλείστων στις κλινικές ψυχικής θεραπείας διεξοδικά, προσκαλώντας την Nellie να βοηθήσει και προτείνοντας τις αλλαγές της στην καταγραφή τους. Μια από αυτές ήταν για τις εξετάσεις των ασθενών πριν μπουν στην κλινική γιατί γίνονταν πολύ πρόχειρα. Προτάθηκε λοιπόν να είναι πιο εμπεριστατωμένες έτσι ώστε μόνο οι σοβαρά άρρωστοι να νοσηλεύονται. H πιο σημαντική αλλαγή που πρότεινε η επιτροπή ήταν η αύξηση του προϋπολογισμού του Υπουργείου Δημοσίων Φιλανθρωπικών Οργανώσεων για την φροντίδα των ασθενών στα 850.000 δολάρια, ποσό ρεκόρ για εκείνη την εποχή.

Ο γύρος του κόσμου.

Το μεγαλύτερο κατόρθωμα στην καριέρα της έμελλε να ξεκινήσει αργότερα. Το 1888 η Nellie πρότεινε στον αρχισυντάκτη της να την αφήσει να δοκιμάσει να σπάσει το ρεκόρ του Φιλέα Φογκ, του χαρακτήρα του Ιουλίου Βερν στο βιβλίο «Ο γύρος του κόσμου σε 80 ημέρες». Σχεδόν μετά από ένα χρόνο, στις 14 Νοεμβρίου 1889, επιβιβάστηκε στο ατμόπλοιο Augusta Victoria ξεκινώντας μια φανταστική περιπέτεια που θα ζήλευαν πολλοί ακόμη και σήμερα, ένα ταξίδι 24.899 μιλίων.

Το περίεργο και παράλληλα αξιοθαύμαστο στην όλη υπόθεση είναι ότι ταξίδεψε με μόνο ένα φόρεμα, κάτι εσώρουχα, μία τσάντα με είδη πρώτης ανάγκης και 200 δολάρια σε ομόλογα κρυμμένα σε ένα τσαντάκι που είχε τυλίξει γύρω από το λαιμό της. Άξιο αναφοράς είναι, επίσης, ότι μια αντίπαλη εφημερίδα, η Cosmopolitan, είχε χρηματοδοτήσει μια άλλη δημοσιογράφο, την Elisabeth Bisland, να κάνει το γύρο του κόσμου από την αντίθετη πλευρά νικώντας το Φιλέα και τη Bly.

Κατά τη διάρκεια του ταξιδίου της πέρασε από την Αγγλία και τη Γαλλία, όπου γνώρισε τον ίδιο τον Ιούλιο Βέρν, ο οποίος την ενθάρρυνε να σπάσει το ρεκόρ του δικού του ήρωα και να κάνει το γύρο του κόσμου σε λιγότερες από 80 ημέρες. Ύστερα πέρασε από το Brindisi της Ιταλίας, τη διώρυγα του Σουέζ και βρέθηκε στην Ασία. Επισκέφτηκε τη Σρι Λάνκα, τη Σιγκαπούρη, το Χονγκ Κονγκ και την Ιαπωνία.

Διασχίζοντας τον Ειρηνικό, οι κακές καιρικές συνθήκες δεν της επέτρεψαν να φτάσει έγκαιρα στο San Francisco καθυστερώντας το ταξίδι της 2 ημέρες και δε θα τα είχε καταφέρει αν ο ιδιοκτήτης της εφημερίδας δεν έστελνε ιδιωτικό τρένο να την παραλάβει και να τη μεταφέρει στη Νέα Υόρκη. Η Nellie έσπασε τελικά το ρεκόρ του Φογκ καθώς έκανε το γύρο του κόσμου σε 72 ημέρες, την ώρα που η Bisland, η οποία διέσχιζε εκείνη την ώρα τον Ατλαντικό, έφτασε 4 ημέρες αργότερα στο New Jersey.

Απόσυρση από το ενεργό ρεπορτάζ και Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος.

Το 1895 η Bly παντρεύτηκε ένα 73χρονο επιχειρηματία, τον Robert Seaman. Λόγω της κατάστασης της υγείας του δε μπορούσε να διευθύνει το εργοστάσιο που είχε και η Nellie αναγκάστηκε να αποσυρθεί από τη μεγάλη της αγάπη, τη δημοσιογραφία για να αναλάβει πόστο διευθυντή. Όταν ο Seaman πέθανε, το 1904, το εργοστάσιο χρεοκόπησε και η Bly ξαναβρήκε την ευκαιρία για να ασχοληθεί και πάλι με το ρεπορτάζ. Ταξίδεψε ακόμη και στο ανατολικό μέτωπο του Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη για να καταγράψει τα γεγονότα του. Η τελευταία της δουλειά ήταν η καταγραφή της παρέλασης των γυναικών το 1913 στη Νέα Υόρκη για το δικαίωμα της ψήφου και ύστερα έδωσε σημαντικές μάχες για να μπορέσουν να το αποκτήσουν.

Η Elisabeth Cochran πέθανε το 1922 σε ηλικία 57 ετών από πνευμονία και ετάφη στο Bronx. Ύστερα από 7 χρόνια πέθανε και η Bisland επίσης από πνευμονία και θάφτηκε στο ίδιο κοιμητήριο.

Το 2002 η Nellie Bly έγινε μέχρι και γραμματόσημο και το έργο της στη δημοσιογραφία μνημονεύεται ως τις μέρες μας. Το βιβλίο της «10 days in a Madhouse» έγινε και ταινία το 2015 από το σκηνοθέτη Timothy Hines.

Αντώνης Καρατζής