Asa Jennings: ο πάστορας που έσωσε 300.000 Έλληνες στην καταστροφή της Σμύρνης το 1922!

«Asa Jennings, ο αφανής Αμερικανός πάστορας που έσωσε 300.000 Έλληνες στην καταστροφή της Σμύρνης το 1922 και του απονεμήθηκε το μετάλλιο Στρατιωτικής Αξίας, το υψηλότερο στρατιωτικό παράσημο».

Η πόλη καίγεται.

13 Σεπτεμβρίου 1922. Ο πόλεμος Ελλάδας-Τουρκίας έχει τελειώσει. Ο εξουθενωμένος ελληνικός στρατός έχει ήδη εγκαταλείψει την πόλη της Σμύρνης και οι Τούρκοι έχουν μπει στην πόλη και αρχίζουν τις λεηλασίες και τα πογκρόμ. Η αρμένικη συνοικία καίγεται, οι χριστιανικές εκκλησίες καταστρέφονται ολοσχερώς, ενώ ο χριστιανικός πληθυσμός έχει στοιβαχτεί στην προκυμαία, προσπαθώντας να αποφύγει την πύρινη λαίλαπα, περικυκλωμένος από το τουρκικό πεζικό. Πολλοί από αυτούς πεθαίνουν από τη δίψα ενώ άλλοι αυτοκτονούν πέφτοντας στη θάλασσα.

Από τις προκυμαίες αρχικά έφευγαν βάρκες γεμάτες Έλληνες και Αρμένιους κατευθυνόμενες προς τα ξένα πλοία, όμως οι ξένοι καπετάνιοι και τα πληρώματα είχαν διαταγές να υποδέχονται μόνο τους συμπατριώτες τους και όχι ντόπιους για να μην προκαλέσουν και τεταθεί κι άλλο το κλίμα με τους Τούρκους.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα βρετανικά πλοία που όταν έβλεπαν τις βάρκες να πλησιάζουν είτε έκοβαν τα σχοινιά που πετούσαν οι ντόπιοι για να ανέβουν στο πλοίο είτε τους έλουζαν με καυτό νερό για να μην μπορέσουν να επιβιβαστούν. Οι Γάλλοι δέχονταν μόνο όσους μπορούσαν να μιλήσουν γαλλικά έστω και με κακή προφορά. Μονάχα οι Ιταλοί καπετάνιοι δέχτηκαν να καθίσουν παραπάνω στην πόλη και να σώσουν όσους πιο πολλούς μπορούσαν. Οι Αμερικάνοι μη μπορώντας να ακούν τις κραυγές από τη σφαγή έπαιζαν μπάντες πάνω στα πλοία και δέχονταν μόνο τον αμερικανικό πληθυσμό.

Μέσα από τους καπνούς και τα ουρλιαχτά των βιαιοπραγιών θα αναδειχτεί η μορφή του πάστορα Έιζα Τζένινγκς που έχει αποφασίσει να μην εγκαταλείψει τους συνανθρώπους του κάνοντας ότι περνάει από το χέρι του για να σώσει όσους περισσότερους μπορεί. Βρισκόμενος μόνο ένα μήνα στην πόλη, φθάνοντας με την οικογένειά του για να υπηρετήσει στην τοπική Αδελφότητα Νέων της πόλης (ΥMCA), ο Έιζα μέσα στις επόμενες επτά ημέρες θα έγραφε τη δική του ιστορία στη Σμύρνη.

Δεν ήταν από τους ανθρώπους που θα σταύρωναν τα χέρια αποδεχόμενοι ότι δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα. Όταν ο ελληνικός στρατός εγκατέλειψε τη Σμύρνη, είχε ήδη οργανώσει Επιτροπή Σωτηρίας των Χριστιανών και παρείχε ανθρωπιστική βοήθεια με δικά του έξοδα. Μετά την πυρκαγιά πήγε στο τουρκικό στρατόπεδο να συναντήσει τον Κεμάλ.

Η δράση του Έιζα και η διάσωση 300.000 ανθρώπων.

Ύστερα από ώρες συνομιλιών, διαβουλεύσεων και δωρωδοκιών οι Τούρκοι δέχτηκαν να δώσουν στον πάστορα επτά ημέρες για να φυγαδεύσει από την πόλη τον κόσμο εκτός από τους άνδρες 17-45 ετών του οποίους περίμεναν στα στρατόπεδα εργασίας προκειμένου να διορθώσουν τις ζημιές που προκλήθηκαν από την ελληνική εκστρατεία.

Αρχικά μετέτρεψε πολλά κτίρια που είχαν εγκαταληφθεί από εύπορες οικογένειες σε κέντρα περίθαλψης εγκύων ή βιασμένων γυναικών και στέγασης πολλών ορφανών που έχασαν τους γονείς τους κατά τη διάρκεια της λεηλασίας. Ύστερα ζήτησε και πήρε μια βάρκα από το ναυτικό των Η.Π.Α και κατέφυγε στο γαλλικό εμπορικό πλοίο Pierre Loti το οποίο θα μπορούσε να χωρέσει πολύ μεγάλο πληθυσμό μεταφέροντας τον στα κοντινότερα νησιά και στα λιμάνια του Πειραιά και της Θεσσαλονίκης. Μακρύτερα στο λιμάνι ήρθε σε συνεννόηση με τον Ιταλό καπετάνιο του πλοίο «Κωνσταντινούπολη» και αφού τον δωροδόκησε κατάφερε να επιβιβάσει 2.000 άτομα.

Προς έκπληξη του ο Έιζα ενημερώθηκε από τον Ιταλό ότι οι Έλληνες στρατιώτες μπορεί να μην αφήσουν τους πρόσφυγες να αποβιβαστούν στα ελληνικά νησιά. Όταν όμως ο ίδιος ο Έιζα αποβιβάστηκε στη Μυτιλήνη είδε ότι δεν υπήρχαν τέτοιου είδους προβλήματα και ζήτησε από τον Έλληνα στρατηγό Φράγκου επανειλημμένα την απομάκρυνση των προσφύγων από τη Σμύρνη. Ενώ όμως το Ναυτικό των Η.Π.Α είχε υποσχεθεί ήδη την ασφάλεια των ελληνικών εμπορικών πλοίων τα οποία θα μπορούσαν να σώσουν κι άλλους Έλληνες, ο στρατηγός ήταν απρόθυμος. Έγινε γνωστό ότι ο στρατηγός σχεδίαζε πραξικόπημα με μια ομάδα αξιωματικών εναντίων της ελληνικής κυβέρνησης, κάτι που ο Έιζα δεν μπορούσε εκείνη την ώρα να γνωρίζει. Οι αξιωματικοί χρειάζονταν λοιπόν τα πλοία και τους στρατιώτες.

Ο Έιζα εξαγριωμένος αποβιβάστηκε στο ελληνικό εμπορικό πλοίο Κιλκίς και κατόπιν συνεννοήσεως με τον καπετάνιο, που ήταν πρόθυμος να βοηθήσει και έστειλε μήνυμα στην ελληνική κυβέρνηση, η οποία κατά τον Έιζα δε συμμερίζονταν τη σοβαρότητα των πραγμάτων, να στείλει κι άλλα εμπορικά να βοηθήσουν.

Ο πρωθυπουργός φοβόταν πως οι Τούρκοι θα επιτίθονταν σε ελληνικά νησιά και αρνήθηκε να στείλει πλοία στη Σμύρνη. Η μόνη λύση ήταν ο Έιζα να στείλει απειλητικό τελεσίγραφο στην κυβέρνηση λέγοντας ότι το επόμενο μήνυμά του θα ήταν ανοιχτά για να μάθει όλος ο κόσμος ότι αρνήθηκαν να σώσουν 300.000 συμπατριώτες τους.

Τελικά οι απειλές έπιασαν τόπο, η κυβέρνηση διέταξε επιστράτευση κάποιων εμπορικών πλοίων τα οποία έφτασαν στη Σμύρνη. Τελικά οι Τούρκοι έδωσαν 11 μέρες προθεσμία στον Έιζα και επιστρατεύτηκαν κι άλλα εμπορικά πλοία για τη διάσωση. Το σύνολό τους ήταν 55 και έσωσαν πάνω από 350.000 άτομα.

Η αναγνώριση και η εμπιστοσύνη στον Έιζα.

Η κυβέρνηση αναγνωρίζοντας την προσφορά του Έιζα, τον διόρισε αντιπρόσωπο των ελληνικών συμφερόντων στις συζητήσεις και στην υπογραφή της συνθήκης της Λωζάννης και του απονεμήθηκε το μετάλλιο της Στρατιωτικής Αξίας.

Ο Έιζα Τζένινγκς πέθανε το 1933 και λίγοι από εμάς γνωρίζουν το θαύμα που επιτέλεσε και το λιθαράκι που έβαλε για να σωθεί ένα τεράστιο μέρος του ελληνικού πληθυσμού της Σμύρνης.

Αντώνης Καρατζής