Οι ιθαγενείς της Παταγονίας που ξεκληρίστηκαν από τους Ευρωπαίους και έγιναν μέχρι και εκθέματα σε ζωολογικούς κήπους της Ευρώπης!

Τα άτομα που βλέπετε στην παραπάνω φωτογραφία ανήκουν σε μια φυλή της Παταγονίας που μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα αριθμούσε 4.000 άτομα και μέχρι το 1930 μόνο 100, τη φυλή των Σέλκναμ, που ήταν γνωστή και ως «Όνα». Οι Σέλκναμ ήταν νομάδες που συντηρούνταν από το κυνήγι και την εκμετάλλευση της γης. Είχαν εντυπωσιακό ύψος για την εποχή τους και ένας από τους πρώτους Ευρωπαίους που είχε έρθει σε επαφή μαζί τους ήταν ο Κάρολος Δαρβίνος που τους αποκαλούσε «Γυμνούς», «Άγριους» και «Κανίβαλους». Ο τελευταίος καθαρός απόγονος, η Άνγκελα Λόιζ, πέθανε το 1974 και μαζί της πέθανε μια από τις ελάχιστες ντόπιες γλώσσες.

Τα έθιμα της φυλής.

Οι Σέλκναμ τηρούσαν ένα πατροπαράδοτο έθιμο αιώνων, το «Έιν». Κατά την ενηλικίωση τους σύμφωνα με το τελετουργικό, τα αγόρια καλούνταν να πολεμήσουν τα «πνεύματα» που στην πραγματικότητα ήταν άλλοι άνδρες βαμμένοι με λευκή μπογιά που φορούσαν μάσκες και κωνικά καπέλα. Βλέποντάς τους στις φωτογραφίες φαίνονται απόκοσμοι και τρομακτικοί βαμμένοι με γεωμετρικά σχήματα. Οι νέοι προσπαθούσαν να τους βγάλουν τις μάσκες και η τελετή τελείωνε με ιστορίες που είχαν να κάνουν με τον ήλιο και το φεγγάρι. Το τελετουργικό αυτό διαρκούσε πολλές μέρες και σε πολλές περιπτώσεις μήνες. 

Το σχέδιο εξόντωσης.

Η συγκεκριμένη φυλή που κατοικούσε στο βορειοανατολικό τμήμα της Γης του Πυρός κυνηγήθηκε τόσο από τους Ευρωπαίους μετανάστες της περιοχής, Άγγλους και Γάλλους, όσο και από Αργεντίνους και Χιλιανούς. Ο λόγος δεν ήταν άλλος από την εξεύρεση χρυσού στην περιοχή. Αυτή ήταν και η αιτία της εξόντωσής τους. Οι Σέλκναμ, επειδή οι Ευρωπαίοι που είχαν εγκατασταθεί στην περιοχή την είχαν εκμεταλλευτεί στο έπακρο χωρίς να αφήσουν κυνήγι και έκταση για τα ζώα τους, άρχισαν να κλέβουν πρόβατα για να μπορέσουν να τραφούν. Δεν μπορούσαν να κατανοήσουν την έννοια της ιδιοκτησίας και τα έπαιρναν. Έπρεπε λοιπόν να εξολοθρευτούν. 

Μιας και το «έργο» της γενοκτονίας τους δεν ήταν εύκολο, πλήρωναν διάφορους μισθοφόρους για κάθε χέρι ή αυτί που έκοβαν από τους ιθαγενείς και τους το παρουσίαζαν σαν απόδειξη του θανάτου τους. Μετά από λίγο χρονικό διάστημα αντιλήφθηκαν πως το σχέδιο να τους διώξουν ή να τους εξολοθρεύσουν πλήρως αποτύγχανε, καθώς έβλεπαν πολλούς ιθαγενείς να κυκλοφορούν χωρίς αυτιά ή χέρια. Έτσι, διέταζαν τους μισθοφόρους να παρουσιάζουν το κεφάλι για να πληρωθούν. Μάλιστα λέγεται πως για κάθε αποκεφαλισμό γυναίκας έπαιρναν διπλή αμοιβή. Για να κάνουν τη δουλεία τους πιο εύκολη, υπήρχαν περιπτώσεις που δηλητηρίαζαν μέχρι και το φαγητό τους για να τους σκοτώσουν. 

Η αρπαγή και η έκθεση σε ζωολογικό κήπο.

Με τις ευλογίες της Χιλιανής κυβέρνησης, το 1889 ο επιχειρηματίας Μαουρίς Μετρ πήρε έντεκα μέλη της φυλής, ανάμεσα τους και ένα οχτάχρονο αγόρι, με τη βία στο Παρίσι για να τους βάλει ως ανθρώπινα εκθέματα στο ζωολογικό κήπο. Τους μέτρησαν το ύψος, τους ζύγισαν, τους φωτογράφησαν και τους επιδείκνυαν έξι με οχτώ φορές την ημέρα, για να μπορέσουν να δουν οι Ευρωπαίοι τους «άγριους πέρα από τον ωκεανό». Κάποιοι από αυτούς πέθαναν τους επόμενους μήνες γιατί δεν τρέφονταν σωστά και άλλοι δεν έφτασαν καν στο Παρίσι και απεβίωσαν στο πολυήμερο ταξίδι από τις κακουχίες. Βλέποντας την παρακάτω φωτογραφία μπορούμε να συμπεράνουμε τις συνθήκες διαβίωσης αυτών των ανθρώπων. Ο Μετρ στην κυριολεξία κρατάει μια βέργα τσίρκου που τότε χρησιμοποιούνταν σε σόου με λιοντάρια. 

Οι Σέλκναμ δεν ήταν οι μόνοι που έγιναν εκθέματα για να ψυχαγωγούν τους Ευρωπαίους. Πολλοί άνθρωποι από την Αφρική μεταφέρθηκαν στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες για τον ίδιο λόγο και μάλιστα αυτό θα συνεχιζόταν μέχρι και το -όχι τόσο μακρινό- 1958. 

Η βοήθεια της Αν Τσάπμαν.

Η Γαλλο-αμερικανίδα ανθρωπολόγος Αν Τσάπμαν ήταν ίσως η μόνη που έδειξε ενδιαφέρον για τη φυλή, καθώς στα πλαίσια της έρευνας της για τους πολιτισμούς της Λατινικής Αμερικής θέλησε να πλησιάσει τους Σέλκναμ για να μάθει τα ήθη και τα έθιμά τους. Τη δεκαετία του ’80 δημοσίευσε αρκετά άρθρα που τους έκανε γνωστούς όχι μόνο στη Γαλλία αλλά και σε πολλά μέρη του κόσμου και το 1990 έγινε παραγωγός και σε μια ταινία για τα τελευταία μέλη της φυλής. 

Ότι δεν κατάφεραν οι άποικοι από την Ευρώπη το κατάφεραν οι αρρώστιες εξαλείφοντας όλο τον πληθυσμό των Σέλκναμ. Παρακάτω μπορείτε να βρείτε φωτογραφίες από το υλικό της έρευνας της Αν Τσάπμαν από τα τελετουργικά της φυλής καθώς και μια φωτογραφία ενός ζευγαριού Σέλκναμ που είναι τραβηγμένη μέσα στο πλοίο που κατευθυνόταν στη Γαλλία. 

Αντώνης Καρατζής

* Οι φωτογραφίες που περιλαμβάνονται στο άρθρο δεν αποτελούν πνευματική μας ιδιοκτησία, πηγή: google.com